Opinia ZNP ws. potrącania wyrównań
20 lutego 2024
Od 1 stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę w Polsce wzrosło do 4242 zł brutto. Dlatego niektórzy nauczyciele otrzymują wyrównanie z tytułu niższego uposażenia niż przewidują przepisy prawa pracy. Są jednak samorządy, które sygnalizują chęć potrącania wypłaconych dodatków wyrównawczych w momencie wejścia w życie zapowiadanych przez rząd podwyżek dla nauczycieli. Dlatego Związek Nauczycielstwa Polskiego przygotował opinię prawną w tej sprawie. Zgodnie z nią, takie potrącenie z wynagrodzenia pracownika może nastąpić tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie!
Opinia ZNP ws. potrącania wyrównań wypłaconych w związku z nieosiąganiem przez nauczycieli stawek minimalnego wynagrodzenia w kontekście następczej podwyżki wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli
1. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej (dalej – r.zm.r.płac.) zmieniającego tabelę w rozporządzeniu płacowym nauczycieli, określającej stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego, wejdzie w życie z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2024 r. W związku z tym zwiększone stawki wynagrodzenia zasadniczego będą wypłacane z wyrównaniem od dnia 1 stycznia 2024 r.
Jednocześnie należy zauważyć, że dotychczas obowiązująca tabela w rozporządzeniu określającym minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli w większości przypadków zawierała kwoty niższe niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2024 r., określonego w § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. poz. 1893) – dalej r.w.m.w.p.
W związku z tym nauczycielom, których wynagrodzenie nie osiągnęło w danym miesiącu wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w kwoty 4242 zł określonej w § 1 r.w.m.w.p., wypłacany był dodatek wyrównawczy, o którym mowa w art. 7 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.) – dalej u.m.w.p.
2. Zgodnie z treścią art. 7 u.m.w.p. jeżeli w danym miesiącu, z uwagi na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy, wynagrodzenie pracownika jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia, następuje uzupełnienie wynagrodzenia do tej wysokości w postaci wyrównania (dodatek wyrównawczy).
Obecnie pojawiają się informacje, że dodatek wyrównawczy wypłacony na podstawie art. 7 u.m.w.p. będzie potrącany po wypłaceniu zaktualizowanych stawek wynagrodzenia zasadniczego na podstawie rozporządzenia płacowego – z wyrównaniem od 1 stycznia 2024 r.
3. Zdaniem Związku Nauczycielstwa Polskiego potrącenie wypłaconego dodatku wyrównawczego jest nieprawidłowe z tego względu, że dodatek wyrównawczy, o którym mowa w art. 7 u.m.w.p., ustalany jest w określonym miesiącu, w odniesieniu do wynagrodzenia osiągniętego w tymże miesiącu, a także w związku z nieosiągnięciem w tym miesiącu kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Jeżeli nauczyciel nie osiągał wysokości wynagrodzenia minimalnego (4242 zł) w styczniu czy lutym, wypłacenie wyrównania na podstawie § 1 r.zm.r.płac., nie zmienia zasadności wypłacenia dodatku wyrównawczego na podstawie art. 7 u.m.w.p. w miesiącu styczniu czy lutym, niezależnie od wyrównania wypłaconego później na podstawie rozporządzenia płacowego nauczycieli.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. nie została bowiem przewidziana formuła uśredniania wynagrodzenia np. z okresu kwartału i dopiero przy ustaleniu, że średnie wynagrodzenie z ww. okresu nie osiąga wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, dodatek wyrównawczy jest wypłacany.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. przewidziano natomiast zasadę, że jeżeli w danym miesiącu nie jest osiągane wynagrodzenie minimalne, wypłacany jest dodatek wyrównawczy.
Z tego względu zdaniem ZNP określanie wypłaconego dodatku wyrównawczego na podstawie art. 7 u.m.w.p. jako świadczenia nienależnego należy traktować jako czyn, o którym mowa w art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.) – dalej k.p.
Zgodnie z treścią art. 282 § 1 pkt 1 k.p. kto wbrew obowiązkowi wysokość wynagrodzenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
4. Przepisy prawa pracy ze względu na realizację naczelnej zasady ochrony wynagrodzenia za pracę, umożliwiają potrącenie wynagrodzenia tylko w przypadkach wyraźnie określonych w treści ustawy Kodeks pracy.
Dyspozycja art. 87 k.p. nie obejmuje jednak sytuacji wskazanej w omawianej sprawie, więc pracodawca nie może potrącić wypłaconego dodatku wyrównawczego w kolejnym terminie płatności bez zgody pracownika.
Stąd ewentualne zastosowanie może mieć jedynie art. 91 § 1 k.p., zgodnie z którym należności inne niż wymienione w art. 87 k.p., mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
Z przepisu wynika więc norma, że brak zgody pracownika na potrącenie „innych należności” powoduje wystąpienie skutecznie prawnej przeszkody dokonania przez pracodawcę takiego potrącenia.
W takiej sytuacji pracodawca może dochodzić swego żądania tylko przed sądem, który dokona oceny czy w sprawie występuje podstawa do uznania wypłaty dodatku wyrównawczego jako świadczenia nienależnego.
Sporządził Krzysztof Lisowski
W styczniu br. Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do Minister Pracy z wnioskiem o znowelizowanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Obecnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.